نسخه پژوهی

حواشی بر فهارس کتابخانه ملی

ملی ش 209 رف، فهرست 1 / 205 عنوان معرفی: شرح فروع کافی عنوان صحیح: صافی از افادات استاد حایری ملی ش 8/399/ف فهرست 1 / 385 عنوان معرفی: شرح دیباچه نهج¬البلاغه و چند خطبۀ دیگر، از محمد بن حسین برادر سید مرتضی معروف به علم الهدی توضیح: چند مطلب عجیب و غریب در این معرفی دیده می¬شود. اولاً: رساله به عربی است نه فارسی؛ ثانیاً: برادر سید مرتضی، شریف رضی جامع نهج¬البلاغه است؛ ثالثاً: شرح نهج¬البلاغه از شریف رضی جای تأمّل و بررسی جدی دارد. ملی ش 8/376، ...، فهرست 1 / 870 عنوان معرفی: تفسیر سورۀ نور نام صحیح کتاب: تفسیر سورة الواقعة نوشته ملاصدرا (نک . کشاف الفهارس 3 / 307) ملی ش 551/ف ، فهرست 2 / 41 عنوان معرفی: فواید اخیار عنوان صحیح: علاج الأمراض نک: منزوی 1 / 569 ملی ش 582/ف/8 ، فهرست 2 / 84 عنوان معرفی: فهرست کتاب الاشباه و النظائر، مؤلف نامعلوم مؤلف: ابن نجیم مصری نسخۀ دیگری از آن در کتابخانه آیت¬الله مرعشی به شماره 1/13825 موجود است. ملی ش 637/ف، فهرست 2 / 145 عنوان معرفی: رساله جهادیه، از ناشناس مؤلف: میرزا ابوالقاسم قائم مقام نسخه دیگری از آن در کتابخانه آیت¬الله مرعشی به شماره 15082 موجود است. ملی ش 668/ف، فهرست2 / 169 عنوان معرفی: رساله حل ماینحل... شرح قصیده فخرالدین رازی (=امام فخر) توضیح: متن قصیده از ابوالمفاخر رازی است. حل ما ینحل با تصحیح آیت¬الله حسن¬زاده آملی در میراث اسلامی ایران (دفتر دوم) به چاپ رسیده است. ملی ش 701/ف، فهرست 2 / 207 عنوان معرفی: مشکوة محمدیه، از محمد مؤلف: میرزا آقاسی خویی، در کتابخانه آیت¬الله مرعشی نیز نسخه دارد. ملی ش 795/ف/3، فهرست 2 / 323 عنوان معرفی: حاشیه در مناسخات الارث طوسی، احتمالاً از مجدین اصفهانی تألیف در 965 ق محشّی: عمیدالدین اعرج حلی نسخه دیگری از آن در کتابخانه آیت¬الله مرعشی به شماره 6/15066 موجود است. از افادات محمدحسین امینی ملی ش 1/801/ف، فهرست 2 / 335 عنوان معرفی: مراتب سیر سالکین توضیح: احتمالاً رساله هفت وادی ، از آثار بهائیان باشد؟ ملی ش 2/836، فهرست 2 / 370 عنوان معرفی: ناشناس نام صحیح کتاب و مؤلف: کنزالعرفان نوشته فاضل مقداد (نک: کشاف الفهارس 4 / 89) می ش 842/ف، فهرست 2 / 378 عنوان معرفی: رساله¬ای در بیان احوال جواهر عنوان صحیح: جواهر نامه ملی ش 7/978/ف، فهرست 2 / 535 عنوان معرفی: طب منظوم عنوان صحیح: علاج الأمراض نک: منزوی ا/569 ملی ش 12/1049/ف، فهرست 3 / 65 عنوان معرفی: مقدمه بر منظومه حضرت علی(ع) عنوان صحیح: شرح جنة الاسماء ملی ش 1255/ف، فهرست 3 / 314 عنوان معرفی: شرح کتاب الحجة کافی عنوان صحیح: الصافی فی شرح الکافی ملی ش 1315/ف، فهرست 3 / 379 عنوان معرفی: جواهر الأسرار....، مؤلف نامعلوم مؤلف: خوارزمی ملی ش 1384/ف/1، فهرست 3 / 440. عنوان معرفی: آداب البحث و المناظره، از:؟ مؤلف: خواجه حسن بقال از افادات حسین متقی ملی ش 1384/ف/8، فهرست 3 / 445 عنوان معرفی: شرح فصوص، از : ابو نصر فارابی، شارح: غازانی تبریزی، زمان شرح: 1022 ق شارح: شنب غازانی متوفی 894 ق، تاریخ کتابت 1022 ق. از افادات حسین متقی ملی ش 3/1553/ف، فهرست4 / 46 عنوان معرفی: خاک شناسی توضیح: این رساله به زبان عربی است و برای کتاب عربی، اسم فارسی روا نیست. ملی ش 1943ف، فهرست 4 / 407 عنوان معرفی: خلاصه بحر المناقب فی تفضیل علی بن ابی طالب عنوان صحیح: درّ بحر المناقب... نک: فهرستواره کتابهای فارسی 3 / 1643؛ الذریعه 8 / 62. ملی ش 1946/ف، فهرست 4 / 412 عنوان معرفی: میزان الملوک ...، از: جعفر بن اسحاق توضیح: این کتاب از جعفر کشفی است و به وسیله بوستان کتاب، در قم به چاپ رسیده است. ملی ش 1/2057/ف، فهرست 5 / 55 عنوان معرفی: مناظرت عنوان صحیح: انوار سلیمانی ملی ش 2058/ف، فهرست 5 / 59 عنوان معرفی: شرح کتاب المعیشه کافی عنوان صحیح: الصافی فی شرح الکافی ملی ش 2144/ف، فهرست 5 / 198 عنوان معرفی: تفسیر سوره حمد، از میرزا محمدتقی گویا: مفاتیح الأسرار، از میرزا محمدتقی کرمانی ملی ش 2204/ف/2، فهرست 5 / 292 عنوان معرفی: سلوة الشیعة و قوه مقوی الشریعه، از: مظهر بن محمد المقدادی عنوان صحیح و مؤلف: سلوة الشیعة و قوة الشریعة، از: میرمحمد بن محمد میر لوحی سبزواری صاحب کتاب کفایة المهتدی (الذریعه 18 / 101) که ظاهراً مطهر بن محمد مقدادی نام مستعار اوست؟ سلوة الشیعه در میراث اسلامی ایران 2 / 337-359 به چاپ رسیده است. ملی ش 2421/ف، فهرست 5 / 563 عنوان معرفی: تأحج نیران الأحزان، از عبد بن محمد الموالی عنوان صحیح و مؤلف: تأجیج نیران الأحزان ، از اوالی ضمناً این کتاب به زبان عربی است. ملی ش 2503/ف، فهرست 6 / 4 عنوان معرفی: شرح فروع کافی عنوان صحیح: الصافی فی شرح الکافی ملی ش 2544/ف، فهرست6 / 49 عنوان معرفی: حاتم نامه، از ناشناس مؤلف احتمالی: کاشفی بیهقی نک: فهرست¬واره کتاب¬های فارسی، ج 1. ملی (2634/ف)/1، فهرست 6 / 192 عنوان معرفی: بیست باب در اسطرالاب، از شیخ بهایی! مؤلف: خواجه نصیرالدین طوسی نک: فهرست ملی 11/143 ملی ش (2695/ف)/4، فهرست 6 / 269 عنوان معرفی: اربع مقالات توضیح: ظاهراً این کتاب به زبان عربی است که در میان رساله¬های فارسی معرفی شده است؟ ملی ش (2697/ف)/13، فهرست 6 / 280 عنوان معرفی: شرح ابیات میرفندرسکی عنوان صحیح: شرح قصیده یائیه میرفندرسکی ملی ش 2780/ف، فهرست 6 / 401 عنوان معرفی: دعا و ترجمه آن عنوان صحیح: ترجمۀ دعای کمیل، گویا از: علامه ملا محمدباقر مجلسی (1110ق). ملی ش 7 / 2826ف، فهرست 6 / 469 عنوان معرفی: معرفت التقویم از: عبد القادر شروانی مؤلف: نظام الدین عبد القادر بن حسن رویانی لاهیجانی (925ق) نک: فهرستواره کتابهای فارسی 4 / 3051. ملی ش 2849/ف، فهرست 6 / 502 عنوان معرفی: صد کلمه امیرالمؤمنین (ع) با ترجمه فارسی، از امیرالمؤمنین علی(ع) عنوان احتمالی: مطلوب کل طالب من کلام علی بن ابی طالب، از رشیدالدین وطواط. ملی ش 41/ع، فهرست7 / 42 عنوان معرفی: حاشیه بر قرآن، از: ناشناس نام صحیح کتاب و مؤلف: التمییز لما أودعه الزمحشری من الاعتزال فی تفسیر الکتاب العزیز، نوشته عمر بن محمد سکونی، متوفی 717 ق. (نک . کشاف الفهارس 3 / 426 - 427). ملی ش ...، فهرست 7 / 61 عنوان معرفی: مفتاح الکنوز و ایضاح الرموز نوشته علی بن دریهم نام صحیح کتاب و مؤلف: ایضاح الرموز و مفتاح الکنوز نوشته ابن القباقی (نک . کشاف الفهارس 1 / 237ـ238) ملی ش 78 ع، فهرست 7 / 76 عنوان معرفی: کافیة العروض، از ناشناس نام صحیح کتاب و مؤلف: العروض البارع نوشته ابن قطاع، متوفی 515 ق. (نک. دائرة المعارف بزرگ اسلامی 4 / 478، کشف الظنون 2 / 1134) ملی ش 300 ع، فهرست 7 / 268 عنوان معرفی: حاشیه تفسیر بیضاوی از اسد بن معین نام صحیح مؤلف:ملا خسرو رومی (نک . کشاف الفهارس 3 / 508ـ 509) ملی ش 499 غ، فهرست7 / 414 معرفی منبع: الکشکول ، از علامه حلی نام صحیح مؤلف: این کتاب قطعاً از علامه حلی نیست، بعضی آن را به سید حیدر آملی نسبت داده¬اند، و گویا از ابن معمار شیعی بغدادی باشد. ملی ش 838/ع، فهرست 8 / 342 عنوان معرفی: میامر در طب، از ناشناس مؤلف: فخرالدین محمد بن علی بن ابی نصر نیشابوری اسفراینی (حدود 760 ق) نک: مرعشی ش 13941 و ایضاح المکنون ملی 983/ع، فهرست 8 / 472 تاریخ کتابت: 978 ق توضیح: این تاریخ مربوط به تألیف کتاب است نه کتابت نسخه نک: عکسی مرعشی ش 2014 ملی ش 1047 ...، فهرست 9 / 45 عنوان معرفی: تفسیر استاد دایه نام صحیح کتاب: ... (نک . کشاف الفهارس 3 / 350) ملی ش 2/1104ع، فهرست 9 / 97 عنوان معرفی: حسن اعتقاد الامامیة، از کلینی نام صحیح: ظارهراً اعتقادات شیخ صدوق. ملی ش (12475/ع)/5، فهرست 9 / 234 عنوان معرفی: فهرست اسماء علماء الشیعه و مصنفیهم، از : محمد بن محمد علی حمدانی قزوینی توضیح: این نسخه فهرست منتجب الدین است که از روی خط حمدانی کتابت شده است. (نک. التراث العربی 4 / 231؛ فهرستنگان حدیث ج 1 ) . وقتی فهرستنگار به منابع مراجعه نکند از این مشکلات پیش می¬آید. ملی ش 423 ع، فهرست 9 / 249 عنوان معرفی: غریب القرآن نام صحیح کتاب: نزهة القلوب، سجستانی (نک . کشاف الفهارس 4 / 252-254) ملی ش 10/1390 ع، فهرست 9 / 406 عنوان معرفی: شرح روضة المتقین ، نوشته علامه محمدباقر مجلسی نام صحیح کتاب: الاوزان و المقادیر (نک : التراث العربی 1 / 346) ملی ش 4/1433 ع، فهرست 9 / 455 عنوان معرفی: رسالة فی معرفة الاقدار نام صحیح: الأوزان و المقادیر ملی ش ... ، فهرست 9 / 496 عنوان معرفی: خفی الاسرار، نوشته حافظ رجب برسی توضیح: این کتاب، تحریر مطبوع مشارق انوار الیقین از برسی است. ملی ش... ، فهرست 9 / 505 عنوان معرفی: قواعد الاحکام، نوشته شهید اول نام صحیح کتاب: القواعد و الفوائد (نک : التراث العربی 4 / 289) ملی ش، 28/1498 ع، فهرست 9 / 564 عنوان معرفی: .. نام صحیح کتاب: الرسالة الزنجیة، شیح احمد احسایی (نک . کشاف الفهارس 3 / 599 ـ 600) ملی ش 1561 ع، فهرست 10 / 83 عنوان معرفی: تفسیر ناشناس نام صحیح کتاب: مفاتیح الغیب، فخر رازی (نک : کشاف الفهارس 4 / 216) ملی 1629/ع، فهرست 10 / 191 عنوان معرفی: انوار العقول، جامع: سید مرتضی علم الهدی عنوان صحیح و مؤلف: انوار العقول من اشعار وصی الرسول، مؤلف: قطب¬الدین کیدری ملی ش 1749/ع، فهرست 10 / 328 عنوان معرفی: معالم اصول الدین عنوان صحیح: معالم الدین و ملاذالمجتهدین که شامل دو بخش اصول و فقه است و بخش اصول آن به اختصار به معالم الاصول مشهور است. ملی ش 175/ع، فهرست 10 / 328 عنوان معرفی: شرح هندی بر کافیه عنوان صحیح: المعافیة فی شرح الکافیة ملی ش 1773/ع، فهرست 10 / 354 عنوان معرفی: کلمات قصار، مترجم: محمدحسن بن ابراهیم (به احتمال)، زمان ترجمه: محتملا 1305ق عنوان صحیح و مؤلف: مطلوب کل طالب من کلام علی بن ابی طالب، از رشید الدین وطواط در ترجمه و شرح مائة کلمه از جاحظ ملی ش 1874/ع، فهرست 10 / 507 عنوان معرفی: رجال، شاید از شیخ بهایی تألیف در 1074 ق. توضیح: شیخ بهایی در 1030 ق وفات یافته، چگونه کتابی که در 1074 ق تألیف شده می¬تواند اثر وی باشد. وانگهی شیخ بهایی کتاب حجیمی در رجال بمانند این نسخه (449 برگ) ندارد. دیگر اینکه: کاتب نسخه بهاءالدین نامی بوده و تاریخ کتابت 1074 ق، معلوم نیست مؤلف با کاتب یکی باشد. ملی ش 1879/ع، فهرست 10 / 512 عنوان معرفی: جامع الأسرار و منبع الأنوار، مؤلف نامعلوم گویا از: سید حیدر آملی ملی ش 1899/ع، فهرست 10 / 551 عنوان معرفی: زواهرالحکم، مؤلف نامعلوم گویا از: میرزا حسن بن عبدالرزاق لاهیجی ملی ش 9/1919 ع، فهرست 10 / 583 عنوان معرفی: قاعده ید، از ناشناس . نام صحیح مؤلف: شیخ حسین بن عبدالصمد عاملی، متوفی 984 ق (نک: فهرست ملی 10/615، شماره 1/1943 ع به نام «تقدم شیاع بر ید»). ملی ش ، فهرست 10 / 579 عنوان معرفی: اجوبة، از شیخ مفید عنوان صحیح: اجوبة المسائل العکبریة ملی ش 1927/ع، فهرست 10 / 597 عنوان معرفی: العیون و المجالس، نوشته محمد بن محمد بن نعمان نام صحیح کتاب و مؤلف: الفصول المختارة نوشته سید مرتضی (نک : الشیخ المفید و عطاؤه الفکری الخالد / 114) ملی ، فهرست 10 / 608 عنوان معرفی: رسالة القول الاشبه فی حدیث من عرف نفسه فقد عرف ربه ، از؟ توضیح: گویا از جلال الدین سیوطی است. ملی ش ، فهرست 10 / 616 عنوان معرفی: اباحة جوائز الاحکام، از:؟ توضیح: این رساله در الذریعه 5 / 286 به سید عبدالله جزایری منسوب شده ولی به نظر می¬رسد از پدر شیخ بهایی باشد؟ ملی ش ، فهرست 10 / 616 عنوان معرفی: رسالۀ دو مسأله فقهی عنوان صحیح: مسألتان چاپ شده در مجله فقه اهل بیت ش34 ملی ش ، فهرست 10 / 617 عنوان معرفی: رساله در قبله، مؤلف نامعلوم نام صحیح کتاب: تحفة أهل الایمان فی قبلة عراق العجم و خراسان، نوشتۀ والد شیخ بهایی شیخ حسین بن عبدالصمد عاملی(984ق). (نک،ذریعه 3 / 423). ملی ش ، فهرست 10 / 619 عنوان معرفی: مسارالشیعه، از : شیخ مفید محمد بن محمد بن نعمان حارثی. عنوان صحیح: التواریخ الشرعیة، از شیخ مفید محمد بن محمد بن نعمان عکبری(413ق) ملی ش ، فهرست 10 / 621 عنوان معرفی: شرح تحریر الاحکام، از:؟ شارح: محقق کرکی(940ق) نک: الذریعه 6 / 32؛ عکس مرعشی ش1198 ملی ش 1944/ع ، فهرست 10 / 622 عنوان معرفی: اخبار معرفة الرجال، نوشته کشی عنوان صحیح: اختیار معرفة الرجال = رجال کشّی، نوشته شیخ طوسی ملی ش 8/2125/ع، فهرست 11 / 330 عنوان معرفی: کراهت و معنی آن در برخی عبادت¬ها، از حسین خوانساری (1121 ق) عنوان صحیح و مؤلف: معنی الکراهة فی العبادات، از آقا جمال خوانساری (1125 ق) نکته دیگر اینکه سال وفات آقا حسین خوانساری 1098 ق است. ملی ش 2187/ع، فهرست 11 / 460 عنوان معرفی: شرح یا حاشیه بر قواعد الأحکام، از ناشناس عنوان صحیح و شارح: جامع المقاصد فی شرح القواعد، از : محقق کرکی ملی ش 2207/ع، فهرست 11 / 528 عنوان معرفی: شرح حدیث «العلماء ثلاثة» توضیح: این عبارت حدیث نیست بلکه گفته سفیان ثوری است و شهید ثانی در منیة المرید آن را به عنوان «قال بعض المحققین» نقل کرده است. نک: فهرستگان حدیث 4 / 297 ملی ش 1/2212/ع، فهرست 11 / 536 عنوان معرفی: دوازده امام، مؤلف نامعلوم توضیح: احتمالاً صلواتیه¬های سروده قوام¬الدین سیفی قزوینی باشد که در کتابخانه آیت¬الله مرعشی نیز نسخه دارد و به عنوان الصلوة العالیات در فهرست آنجا معرفی شده است. ملی ش 11/2700، فهرست 13 / 145 عنوان معرفی: اعداد الوفق، از :؟؟؟ مؤلف: عبدالوهاب زنجانی نک: فهرست ملک 8 / 40 از افادات امینی ملی ش 2/2798، فهرست 13 / 290 عنوان معرفی: رسالة المهدی عنوان صحیح: احوال مهدی آخر الزمان از متقی هندی نک: فهرستگان حدیث 6 / 395 ملی ش 6/3080/ع، فهرست 14 / 204 عنوان معرفی: الربع المجیب عنوان صحیح: الفتحیة فی الأعمال الجیبیه نک: مرعشی 10 / 15746 از افادات امینی ملی ش 3/3522 ع ، فهرست 16 / 45 عنوان معرفی: النکت الاعتقادیة، از شیخ مفید توضیح: این رساله در غالب فهرست¬ها و منابع متأخر به شیخ مفید منسوب شده و بارها با همین انتساب به چاپ رسیده است. این در حالی است که رساله کلامی شیخ مفید «النکت فی مقدمات الاصول» نام دارد و نسخه¬هایی از آن موجود است (از جمله مرعشی ، ج1، ص 239) و با تصحیح استاد سید محمد رضا جلالی در ضمن منشورات کنگره شیخ مفید به چاپ رسیده است. اما رساله حاضر شباهتی با دیگر آثار شیخ مفید ندارد و در نسخه¬های کهن آن به شیخ مفید منسوب نشده، بلکه تمامی نسخه¬های موجود از آن مربوط به پس از سده هشتم هجری است و معمولاً همراه با آثار علامه حلی و فخر المحققین است و اخیراً در میراث اسلامی ایران (دفتر چهارم ص 601ـ620) با عنوان «فخریه» از فخر المققین به چاپ رسیده است. ملی ش 140 ف، فهرست 17 / 121ـ122 عنوان معرفی: بحر المحبة نام صحیح کتاب: تفسیر سورة یوسف، از ابو حامد غزالی (نک: کشاف الفهارس 3 / 316) ملی ش 5/4080 ع، فهرست 17 / 415 عنوان معرفی: مناقب امیر المؤمنین علیه السلام نوشته محمد هاشم نام صحیح مؤلف: سید هاشم بن سلیمان بن اسماعیل بحرانی، متوفی 1107 ق. (نک . الذریعه 22 / 322) ملی ش 1/4081 ع، فهرست 17 / 420 عنوان معرفی: الغرة فی المنطق نام صحیح: ترجمه کبری (نک . التراث العربی 4 / 125) ملی ش 2/4081 ع، فهرست 17 / 421 عنوان معرفی: رسالة فی المنطق= تعریب الکبری نام صحیح: الدرة، تعریب صغری (نک . التراث العربی 3 / 16) ملی ش 2/4114 ع، فهرست 18 / 24 معرفی نویسنده: اردبیلی نام صحیح نویسنده: اربلی ملی فهرست جلد 22 (قرآن¬های خطی) چند نکته کلی: باید قرآن¬های ترجمه¬دار از قرآن¬های بی¬ترجمه جدا می¬شد. در قرآن¬های مترجم، نقل آغاز و انجام ترجمه ضروری بود که متأسفانه ترک شده است. کتاب¬شناسی و معرفی دقیق ترجمه¬ها بقدر امکان لازم بود که مورد توجه قرار نگرفته است. جلد اکثر نسخه¬های معرفی شده در این فهرست «گالینگور» ذکر شده ! دانسته نیست آیا فهرست¬نگار اشتباه کرده یا اینکه واقعاً نسخه¬های خطی را با گالینگور جلد کشیده¬اند که اشتباه است. ملی ش 5004 ع، فهرست 21 / 3 عنوان معرفی: انوار العقول من اشعار وصی الرسول، از علی بن ابی طالب گردآورنده : مرتضی بن داعی علم الهدی توضیح: اولاً قرار بوده که این جلد از فهرست ملی مخصوص نسخه¬های ادعیه باشد، این در حالی است که انوار العقول جزو کتب ادعیه محسوب نمی¬شود. ثانیاً جامع انوار العقول، از قطب¬الدین کیدری است نه مرتضی بن داعی علم الهدی. ثالثاً مرتضی بن داعی علم الهدی کیست؟ ملی ش 5270 ع، فهرست 21 / 223 کنوز النجاح شیخ کلینی توضیح: چنین کتابی از کلینی نمی¬شناسیم. ملی ش 5341 ع، فهرست 21 / 284 عنوان معرفی: ترجمه و شرح مفتاح الفلاح، مترجم نامعلوم عنوان صحیح و مترجم: سراج النجاح و ترجمه مفتاح الفلاح، از: محمدباقر بن ابوالقاسم تبریزی. نسخه دیگری از آن در کتابخانه مسجد اعظم به شماره 3850 موجود است. نک . فصلنامه علوم حدیث ش 11 ص 112 ملی ش 1/5356 ع، فهرست 21 / 304 عنوان معرفی: زیارت چهارده حدیث گویا: زیارت چهارده معصوم (ع) ملی ش 5439ع، فهرست 21 / 460 عنوان معرفی: المعتمد فی المعتقد، از : محمد بن علی مرکب (قرن 6 ق) توضیح: اولاً این کتاب به زبان فارسی است نه عربی (نک : به انجامی که نقل شده) ثانیاً در عقاید اهل سنت است و نه اعتقادات شیعی. عنوان صحیح و مؤلف: المعتمد فی المعتقد = تحفه مظفری، از : شهاب الدین ابوعبدالله فضل الله تورپشتی شافعی (661 ق) نک : فهرست¬واره کتاب¬های فارسی 6 / 236.

چهارشنبه ۱۵ تير ۱۳۹۰ ساعت ۱۸:۳۹